Selo Markova crkva

Nalazi se na desnoj obali reke Toplice, baš pri njenom ušću u Kolubaru. Pozicionirano je na oko 75 kilometara od Beograda, na putu za Valjevo, od koga je udaljeno 18 kilometara. Pripada opštini Lajkovac u Kolubarskom okrugu. Markova Crkva je staro naselje.

U selu se nalazi stara crkva Svetog Dimitrija, koja je od davnina poznata kao “Markova Crkva”, pa je po njoj i celo selo dobilo ime. Prema sačuvanom predanju u srednjem veku u ovom pograničnom području , crkvu je sazidao neki vojvoda Marko, pa je dobila ime Markova Crkva.

Po predanju, a i verovatno je, da je sazidana pre Kosovske bitke. Ovo područje je tada bilo naseljeno srpskim stanovništvom o čemu kao dokaz mogu poslužiti i nazivi okolnih sela: Gornjeg i Donjeg Mušića. U selu Donji Mušić, prema narodnim pričama, postojala je crkva gde se nalazio kameni stub na kojem je stajao Sveti Presto. Postojanje Kamenog stuba beleži antropolog Ljuba Pavlović 1927. godine. On je sačuvao i narodno predanje da su Gornji i Donji Mušić dobili nazive po braći Musiću Stefanu i Lazaru.

Musići su bili srpska vlastelinska porodica čiji je rodonačelnik bio čelnik Musa koji je sa Draganom, sestrom kneza Lazara, imao sinove Stefana i Lazara. Čelniku Musi je na upravu car Uroš dao severni deo Kosova. Musići su podržavali kneza Lazara u ratu protiv Užičkog velikog župana Nikole Altomanovića, pa je moguće je da su od kneza nakon toga dobili i teritorije u Kolubarskoj oblasti. Ljuba Pavlović je zabeležio i da su seljaci iz Donjeg Mušića 1907. godine izorali pečat vojvode Stefana Musića i predali ga muzeju u Beogradu.

Posle Kosovske bitke i propasti srpske države, crkva je napuštena i bila je u ruševinama sve do 1827. godine. U kamenoj ploči, koja je uzidana u crkvu, stajao je natpis: “Obnovi se ovaj hram u ime Oca, Sina i Svjatago Duha pod vladom Knjaza Srbskoga Miloša Obrenovića – Teodorovića, pomoću gospodina Jevrema Obrenovića, žitelja šabačkog, nastojavanjem jereja Sretena Radosavljevića”.Po još jednoj zabelešci, crkvu je opravio Gospodar Jevrem Obrenović o svom trošku 1837. godine, pri čemu je nešto i dozidao.

Markova Crkva je staro naselje. U pomeniku manastira Rače spominje se među mitropolitima neki Maksim, pored koga stoji : Markova crkva. Pomenik je iz doba izmedju 1616. i 1682. god. Selo se pominje i u spisku sela paleškog okruga iz 1737. god. pod imenom Markovaceska.

Iz sela vode poreklo brojne familije, uglavnom doseljene sa tromeđe Srbije, Crne Gore i Bosne i Hercegovine, od kojih su najveće: Sretenovići (potomci gore pomenutog jereja Sretena Radosavljevića), Marjanovići, Jovanovići, Gajići, Spasojevići, Milovanovići, Markovići, Dimitrijevići, Anđelkovići, Milanovići, Pavlovići itd.

Populacija

Prema popisu iz 2002. bilo je 110 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 131 stanovnika). U naselju Markova Crkva živi 93 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 44,0 godina (40,9 kod muškaraca i 48,3 kod žena). U naselju ima 39 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,82. Ovo naselje je u potpunosti naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Selo kao muzej

Markova crkva, selo na desnoj obali reke Toplice, baš pri njenom ušću u Kolubaru, pominjala se još pre četiri i po veka. Ima stotinak žitelja, a dvadesetak đaka pohađa seosku školu – kažu naši sagovornici. – Selo je kao muzej u malom – tu su nedavno obnovljena crkva, zgrada nekadašnje opštine, etnoselo čija je gradnja započeta i naša vodenica.